Yarışmacı Lider kişilik ve İmperyal Süreç
Yaşadığımız dönemde futbolun ve sporun ivme kazanmasında kimse 1974 ve 1998 yılları arasında FIFA başkanlığı yapan Joao HAVELANGE kadar katkı yapmadı. Bir yüzyıl içine sığan bir yaşam ve performans öyküsüne sahip. Çelik mavisi gözleri ile 1936 Berlin Olimpiyatlarını, 1950 yılında Maracana stadındaki Uruguay zaferini ve bundan sonraki oniki Dünya Kupası final karşılaşmalarını seyretti. HAVELANGE’nin babası, Brezilya da yeni bir yaşam kurmak içim Belçika dan ayrılan bir göçmen. “Kültürlerin, ırkların ve dinlerin karışımı olarak Brezilya özgün bir ülke.” Diyor HAVELANGE, “Afrikalılar, Kızılderililer ve Avrupalılar ülkemde yan yana yaşarlar. O kadar ki, FIFA Başkanlığım süresinde vatandaşlarım hakkında yeni bir şey hiç öğrenmedim.”
1916 da Brezilya başkenti Rio de Janeiro doğumlu,Joao HAVELANGE ömrünü spor yapmaya ve spora hizmet etmeye adadı. Onbeş yaşına geldiğinde gençler yüzme şampiyonu idi. Yüzme sporunda yoğunlaşarak daha sonra Brezilya ve Güney Amerika Yüzme Şampiyonu da oldu. Bu ona 1936 yılında Berlin Olimpiyatlarına katılma olanağı da sağladı. Yüzmeyi seviyordu ve 36 yaşında sıkı bir sporcu ve yarışmacı olarak, 1952 Helsinki oyunlarında Olimpik Su Polosu takımımda Brezilya’yı temsil etti. 1951 Pan Amerikan Oyunlarında gümüş madalya kazandı. 1956 Melbourne Olimpik Oyunlarında HAVELANGE, Brezilya Olimpik Takımının başında idi.
Yarışmacı sporları bıraktıktan sonra HAVELANGE hayatını spor yönetimine adayarak, ulusal ve uluslar arası düzeylerde bir çok önemli görevler aldı. Başkan olarak bir çok yüzme, su polosu, futbol ve diğer spor organizasyonlarının başında yer aldı. 1958 ve 1974 yılları arasında Brezilya Spor Konfederasyonu Başkanlığı görevini yaptı. Bu kurum onüç Olimpik Komitenin de yer aldığı 23 ayrı spor disiplininde sorumlu idi.O zaman da şimdi olduğu gibi futbol hepsinin en üstünde idi. “Futbol her yerde herkes tarafından benimsenmesi açısından özgündür. Onun önemi, toplumların dokusu içine nüfuz etmesi ve dünyadaki insanları birleştirmesi açısından ölçülebilir.”
1955 yılında kurucu üye olarak Brezilya Olimpik Komitesine katıldı ve 1963 yılında bunun yaşam boyu üyesi oldu. Yine 1963 yılında Uluslar arası Olimpik Komite (IOC) ye Brezilya temsilcisi olarak seçildi ve bunun da yaşam boyu üyesi oldu.
Girişimler sadece bununla kalmadı ve 1974 yılında Frankfurt, Almanya’da HAVELANGE dünyanın en geniş spor federasyonu; Federation International de Futbol Association – FIFA başkanı olarak seçildi. Bu organizasyon dünyanın her tarafında futbolun aynı kurallara göre oynanmasını gözeten bir kuruluş idi. Başarılar ve dünya futbol otoritelerinin saygısını kazanması nedeniyle bu pozisyona; Buenos Aires 1978, Madrid 1982, Mexico 1986, Roma 1990, ve New York 1994 seçimlerinde tekrar getirildi. HAVELANGE 1974 yılında devraldığı FIFA Başkanlığını 24 yıl sürdürmeyi başardı. Kendisini “diktatör” olmakla suçlayanlara sakince şu cevabı veriyordu:
“Zurih’teki FIFA Merkezine geldiğimde eski bir bina ve kasada 20 dolar buldum. Yirmidört yıl sonra ayrıldığımda 4 milyar doların üzerinde emlak ve sözleşmeler bıraktım. Çok ta fena bir durum olmadığını söyleyebilirim…”
HAVELANGE ile FIFA Stratejisi Değişiyor
11 Haziran 1974 , Dr. João HAVELANGE FIFA Başkanı olarak görevi devralıyor ve FIFA tarihinde yüksek bir ticari anlayışa dayanan yeni bir dönem başlıyor. Daha önce hayatta kalması sadece dört yılda bir yapılan ve sınırlı olan Dünya Kupası gelirlerine bağlı olan FIFA, İngiliz Stanley ROUS yönetimi altında finansal olarak kısır paternalistik bir örgüt yapısı görünümünde idi. Yönetim kapasitesi ve enerjisi statükonun kurulması ve korunması üzerine konsantre edilmiş durumda idi. Çok kısa bir sürede HAVELANGE bu bürokratik ağırlıklı yapıyı dinamik, girişimci, ticari fırsat ve ortaklara önem veren bir yapıya dönüştürdü. FIFA nın Zürihteki esas adresi değiştirilmedi fakat Zurichberg deki romantik Villa Derwald yerine şimdi modern bir ofis binası yükseliyor. Daha önce dünya futbolunun kaderini planlamak için sadece 12 kişinin çalıştığı yerde şimdi 100 üzerinde personel giderek artan iş yükünün altından kalkmaya çalışıyor. Günümüzde doksanlı yaşlarda olmasına karşılık, Jean-Marie Faustin Godefroid de HAVELANGE hale atletik bir görünüme sahip. Bu görünümü Berlin’de bir Olimpik yüzücü, 1952 Helsinki Oyunlarında su polosu oyuncusu performansı ile uyumlu.
Dünya futbolu için yeni strateji
1994 yılında kendi başkanlığı altında FIFA Dünya Kupası Finallerinin ABD de oynanmasını gerçekleştirdi. Bu girişimi nedeniyle New York Ticaret Odası HAVELANGE’yi “Yılın Adamı” olarak seçti ve Dallas Şehri ona “Fahri Hemşerilik” statüsü tanıdı.
HAVELANGE bir hukuk adamı idi fakat kimya, sigorta ve ulaşım sektörlerinde bir servet yapmıştı. Anavatanı olan Brezilya için iki defa Olimpiyatlara katılmış ve sonra Brezilya Spor Federasyonu başkanlığı yapmış ve Brezilya’da futbolun 1970 lerde geçirdiği evrimi yönetmiş idi. 1963 de Uluslararası Olimpik Komite’ye seçildi. FIFA üzerindeki Avrupa hakimiyetini kırabilmek için giderek artan Avrupa-dışı FIFA üyelerinin çıkarlarına daha doğrudan hitap edebilmesi gerektiğini hemen fark etti. Bunu gerçekleştirebilmek için yeni sponsorlardan çektiği daha fazla kaynağı küresel bir futbol düzeni kurabilmek için harcadı.1974 FIFA seçimlerinde sunduğu program kararlı bir stratejiyi yansıtıyor idi.
|
·Dünya Kupası finalistlerini sayısını 24 e çıkar (ROUS döneminde 16)
·Yeni bir 20 yaş altı Gençler Dünya Kupası düzenle
·Az gelişmiş federasyonların stadlarını geliştirmelerine yardımcı ol.
·Az gelişmiş ülkelere futbolu düzenlemeleri ve geliştirmeleri için yardımcı ol.
|
HAVELANGE’nin başarısı, küresel sistemde bir “ses” sahibi olmak isteyen Üçüncü Dünya ülkelerini beklentileri ile uyum halinde olması ve bu beklentileri Gelişmiş dünyanın ticari beklentileri olan uluslararası kuruluşlarının stratejileri ile birleştirebilmesi oldu. FIFA nın küresel ticari sistemde keşfettiği yeni kaynaklar, FIFA’yı daha önceki başkanlar ve ROUS altında oluşan amatör yapılı organizasyondan çok farklı bir yapıya dönüştürdü. Yeni FIFA şimdi üst düzeyde ticari bir yapıda ve tepeden bakan Avrupalılara daha az bağımlı bir durumda idi. Bunun yanında ticari çıkarların üst dereceye çıktığı durumlarda nispeten “kapalı” ve “hesap sorulamayan“ kuruluşların başına gelen politikleşme ve finansal dengesizliklere de açık hale geldi.
Sisteme Ticari ortaklar Katılıyor
Ticari ortaklar artık bu tür olayların vazgeçilemez parçaları ve FIFA’nın dünya oyunlarındaki hakim olan ticari anlayışının tipik göstergeleri. 1974 Almanya finallerinde İngiliz FIFA başkanı Sir Stanley ROUS finaller ile ilgili ticaretleşmenin potansiyel tehlikelerine dikkat çekmekte idi. Aynı yıl başkanlığı devralan Brezilya medya baronu Joao HAVELANGE ise bütün yaklaşımlarında ticarete odaklı olduğunu göstermekte idi. Futbolun günümüzde bu kadar etkin bir konuma gelmesinde FIFA eski Başkanı Brezilyalı Joao HAVELANGE'ın çok büyük rolü var. Dünya futbolunun 24 yıl patronluğunu yapan HAVELANGE, ilk defa başkan seçildiği 1974 yılında, 'Ben buraya futbol adı verilen bir oyunu pazarlamaya geldim' demişti. Gerçekten dediğini yaptı, futbolu çok iyi pazarladı. Televizyon patronlarıyla çok iyi ilişkiler kurdu, futbolun tüm dünyada seyredilmesini sağladı, bu büyülü sporu başlı başına bir sektör haline getirdi.
Joao HAVELANGE, 16 takımla yapılagelen Dünya Kupası'nı, Meksika'86'dan itibaren 24 takımla organize etmeye başladı. Amacı, elemelerdeki heyacanı yükseltmek, organizasyondaki maç sayısını artırmak, seyirci sayısını çoğaltmak ve televizyonlardan daha fazla gelir etmekti. Joeo HAVELANGE, patronluğunun son döneminde bir yenilik daha yaptı ve Fransa'98 Dünya Kupası'nda takım sayısını 32'ye yükseltti. Bu sayede daha fazla ülke heyecana ortak olacak, futbol maçlarını seyreden insan sayısı artacaktı. Nitekim Fransa'98, insanları en fazla ekran başına toplayan Dünya Kupası oldu. HAVELANGE bu yeniliklerle kalmadı. Bayanlar Dünya Kupası'nı da uluslararası futbol takvimine alarak 1991'den itibaren düzenli olarak organize edilmesini sağladı. Bu girişimlerle bayan futbolu, dünya çapında popüler olmaya başladı. Ha unutmadan, HAVELANGE şunu da yaptı; 1994 Dünya Kupası'nı Amerika Birleşik Devletleri'ne vererek futbolla uzaktan yakından hiçbir ilgisi olmayan Amerikalılar'ı stadlara topladı. Bu şekilde Futbol İmparatorluğu sınırlarına yeni bir ülke daha kattı.
Almanya Milli Takımı'nın eski kalecisi Tony SCHUMMACHER'in, maç saatlerinin Avrupa'nın prime time'ına göre ayarlandığı Meksika'86 Dünya Kupası'nda söyledikleri, futbolun bir sektör haline nasıl geldiğini gayet güzel bir şekilde ortaya koyuyor: 'Devamlı terliyoruz, boğazımız kuruyor. Güneş ışınları sahaya dik olarak düşüyor ve kafamızda parçalanıyor. Gölgemiz bile yok. Televizyon için bunun daha iyi olduğunu söylüyorlar'. O sıcakta maç yapmanın televizyonlar için daha iyi olduğunu söyleyenler ise HAVELANGE ve Meksika'da yayın yapan Televisa kanalının sahibi Guillermo CANEDO'ydu hiç şüphesiz. Onları Avrupa pazarına satacakları yayınlardan başkası ilgilendirmiyordu. Onlara göre futbolcular sıcaktan şikayet edeceklerine, çenelerini kapatıp sahada koşmaya bakmalıydılar.
HAVELANGE başkanlığında Adidas ve Coca Cola FIFA’nın stratejik ortakları oldular ve futbolun küreselleşmesine ve FIFA’nın imajının ve gelirlerinin yükselmesine katkılarda bulundular. 1978 Arjantin Dünya Kupası finallerinde aralarında Gillette ve Seiko’nun da bulunduğu altı ana sponsor FIFA ile sözleşmeli idi.
ISL Kuruluyor ve Yeni sponsorlar
1983 yılında FIFA, ISL (International Sport and Leisure) yan kuruluşunu oluşturdu. Bu kuruluşun sorumluluğu FIFA ve UEFA adına ticari hakları ve stadyum reklamı haklarını pazarlamak idi. Bu uygulama hem FIFA’nın artmakta olan ticari eğilimlerini hem de küresel firmaların futbolu küresel müşterileri ile ilişki kurabilecekleri bir medya olarak görmelerini yansıtmakta idi. Fransa 1984 Avrupa Futbol Şampiyonası ilk defa sponsorlara geniş bir kütleye reklam yapma şansını sağladı. Arjantin 1978 den bu yana Coca-Cola bütün Dünya Kupası finallerinin sponsoru olmuştu. Mastercard ve Gillette 1990 da katıldılar. ISL 1997 de bütün FIFA olaylarının pazarlama ve sponsorluk haklarını dört yıl için 100 milyon BS karşılığı devraldı. Daha iyi önerilerin geri çevrilmesi bazı kuşkulara yol açtı. Iddialara göre ISL in önerisi kabul edilmişti çünkü ISL gelecek başkanlık seçimlerinde HAVELANGE destekçisi BLATTER’in başkanlığı için etkin bir kampanya sürdürecek idi. ISL 2002 Dünya Kupası öncesindeki seçimler sırasında finansal sorunlar yaşayarak pek te güvenilir bir stratejik ortak olamayacağını ortaya koydu.
HAVELANGE Futbolun Diplomasisini Yarattı
HAVELANGE’nin başarılarının altında sadece sporu benimsetmesi ve yayması değil, ufak ve gelişmemiş ülkelerin de sporda gelişmeleri için olanaklar yaratması ve ülkelerin spor aracılığı ile daha yakınlaşmasına katkı sağlamasıdır. Sporun yaygınlaştırılması ve spor aracılığı ile ülkelere ve bireylere gelişme olanakları yaratması, onun Nobel Barış Ödülü adayı olarak önerilmesini sağladı.
Onun kısıtlı olanaklara sahip ülkelere yardım etmekteki etkinliği bir çok ödül kazanmasına da neden oldu. Dünya çevresinde onsekiz ülkeden ödül aldı. 34 ödül Arjantin, Belçika, Bolivia, Kamerun, Kolombiya, Ekvator, Fransa, Italya, Fildişi Sahili, Malezya, Fas, Portekiz ve ABD tarafından verildi. Bunun yanında 33 Fahri Hemşerilik, 150 Spor Ödülü 129 diploma, spora ve gençlere yaptığı katkılar nedeniyle dünyadaki çeşitli organizasyonlar tarafından verildi. Bunlar arasında kendi yaptığı spor olan yüzme ve su polosu da önde gelmekte idi.
HAVELANGE stratejik bir perspektifle ve çok çalışarak FIFA’nın giderek yaygınlaşmasını gerçekleştirdi. Çin’in dünya spor ailesine katıldığını görmekten çok mutlu olduğunu sıkça belirtir. 24 yılda sadece 5 toplantı kaçırarak 720 toplantıya katılan HAVELANGE, bu gelişmeyi FIFA Başkanı olarak 185 üye ülkeyi en az üç kere ziyaret ederek gerçekleştirdi. “Havada 26.000 saatimi geçirdim.” Diyor “Bu üç senemi uçaklarda geçirdiğim anlamına gelir. Hiç ziyaret edemediğim tek ülke Afganistan nedeni ise bana izin vermediler.” Bu yoğun ziyaretlerinin arasında Türkiye de var. Bunun nasıl bir kişisel performansı özetlediği çok açık.
Futbol küresel bir spor olmaya doğru gelişirken, HAVELANGE televizyonun stratejik öneminin farkına vardı. Geliştirme müdürü ve sonra Genel Sekreteri Joseph "Sepp" BLATTER’in de katkıları ile, spor sektöründeki kilit aktörler ile stratejik ortaklıklar geliştirdi. Bu ortaklar hala FIFA programlarının sadık destekleyicileridirler. Bu ortaklıklar gençler ile ilgili kupaların ve büyük-ölçekli geliştirme programlarının başarısına olanak sağladılar. Yine de bütün bu performans kuşkudan uzak bir
